પ્રમોદ મહાજનના સમય અને ભારતીય અમિત શાહના રાજકીય થિયેટર વચ્ચેનો ભારતીય જનતા પાર્ટીનો સમયગાળો હતો, જો તમારે કોઈ નામ આપવું હોય તો તે અરુણ જેટલી યુગ છે.
કહેવામાં આવે છે કે તેઓ અટલ બિહારી વાજપેયી સરકારમાં પ્રધાન હતા. તેઓ ભાજપના રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તા અને રાષ્ટ્રીય કારોબારીના લાંબા સમયથી સભ્ય હતા.
2004 માં, જ્યારે વાજપેયીની સરકાર પડી અને પ્રમોદ મહાજનના અવસાન પછી, જેટલીએ ભાજપના રાજકારણના ક્ષિતિજ પર દેખાવાનું શરૂ કર્યું.
અહીં, અટલ બિહારી વાજપેયીની તબિયત નબળી પડી ગઈ હતી અને પાર્ટીનું નેતૃત્વ લાલકૃષ્ણ અડવાણીના હાથમાં આવ્યું હતું, કેટલાક નેતાઓની સ્થિતિમાં તફાવત હતો.
પરંતુ જેટલી અડવાણીની વધુ નજીક બની ગયા હતા. તેઓ દિલ્હીમાં પાર્ટીમાં બધુ જ હતા. કોર્ટમાં જમીની લડવાની લડતથી નીતિ નિર્માણથી લઈને તેઓ હાજર હતા.
તેઓ પાર્ટીના ભંડોળ એકત્રિત કરનાર અને ગૃહમાં વિપક્ષનો અવાજ પણ હતા. ભારતીય જનતા પાર્ટી 2009 ની લોકસભાની ચૂંટણી ખરાબ રીતે હારી ત્યારે પણ અરુણ જેટલી પાર્ટી માટે અનિવાર્ય રહ્યા.
જયારે ભારતીય જનતા પાર્ટી અટલ અડવાણી યુગથી લઈને નરેન્દ્ર મોદી યુગની શરૂઆત કરવાના તેના સૌથી મોટા તબક્કા માટે તૈયાર હતા.
ત્યારે જેટલી ભૂમિકા ક્રુશાની જેમાં હતી. કાર્યકારી સમિતિમાં તેઓ અડવાણીના પ્રિય હતા, પણ તેઓ જાણતા હતા કે ભાજપનો ભાવિ સૂર્ય આ વખતે પશ્ચિમ એટલે કે ગુજરાતમાંથી ઉગશે.
એક ઇન્ટરવ્યૂમાં તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે, 2011 માં જ તેઓ જાણતા હતા કે નરેન્દ્ર મોદી ભાજપના વડા પ્રધાનપદના ઉમેદવાર હશે.
સમય જતાં,તેમણે પોતાની જાતને એવી વ્યક્તિ તરીકે રજૂ કરી કે જે નરેન્દ્ર મોદીને દિલ્હીના પાવર કોરિડોર વિશે જાગૃત કરવા માટે એકમાત્ર સ્રોત બની ગયા હતા.
પરંતુ અરુણ જેટલી ચૂંટણી હારી ગયા 2014 માં, નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં બીજેપીએ ભવ્ય વિજય મેળવ્યો, પરંતુ અરૂણ જેટલી અમૃતસરથી લોકસભાની ચૂંટણી હારી ગયા.
ખરેખર,તેમણે તેમના જીવનમાં ક્યારેય લોકસભાની ચૂંટણી જીતી ન હતી, તેઓ અંતિમ શ્વાસ સુધી રાજ્યસભાના સભ્ય રહ્યા.
આ હોવા છતાં, 2014 માં મોદી દેશના નેતા બન્યા પછી, ઓછામાં ઓછા પ્રથમ બે વર્ષ સુધી, સરકારનો અર્થ અરૂણ જેટલી હતો. તેઓ લાંબા સમય સુધી નાણાં અને સંરક્ષણ મંત્રાલય રહ્યા.
આ કોઈ મંત્રાલયનો કેસ નથી, જો કોઈ મોટો સવાલ ઉભો થાય છે, તો તેનો જવાબ આપવા જેટલી આવ્યા હતા.જેટલી અને મોદી બંને શાસન કરવું તે જાણતા હતા.
મોદી દેશભરમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય થયા હતા. પરંતુ જેટલી વધુ સારી રીતે જાણે છે કે લૂટિયન દિલ્હીના કોરિડોરમાં કાળજીપૂર્વક કેવી રીતે ચાલવું.
મોદી સરકારે જમીન સંપાદન અધિનિયમ બદલવા માટેના પ્રથમ કાર્યકાળમાં સૌથી મોટો નિર્ણય લીધો હતો. આ કાયદો ઉદ્યોગની દ્રષ્ટિએ સુધારણા અને ખેડૂતની દ્રષ્ટિએ એક સમસ્યા હતી. તેના સુત્રધારમાં જેટલી શામિલ હતા.
ખરેખર,સરકાર શરૂઆતમાં ખેડૂતો વિશે ખૂબ જ ઝડપથી વિચારી રહી હતી. સરકાર ઇચ્છતી હતી કે ખાતરની સબસિડીની વ્યવસ્થા નાબૂદ કરવામાં આવે અને ખેડુતોએ વધુ વૈજ્ઞાનિક કાર્ય કરવું જોઈએ. સરકાર પણ ધીમે ધીમે એમએસપી ન્યૂનતમ ટેકાના ભાવને દૂર કરવા માંગતી હતી.
આ બધી બાબતો હતી જેણે ભારતીય કૃષિને મૂળભૂત રીતે બદલી નાંખી હતી અને સબસિડી અને એમએસપીના અંતિમ પરિણામના પરિણામ રૂપે, કૃષિ ભૂતકાળની જેમ વિવિધતાપૂર્ણ બનશે નહીં, પરંતુ વધુ આત્મનિર્ભર પણ બનશે.
પરંતુ લગભગ નવ મહિનાની લડત બાદ સરકારે જમીનના કાયદામાં પરિવર્તન લાવવાનો ઇરાદો મુલતવી રાખ્યો હતો. એટલું જ નહીં, મોદી સરકારના કાર્યકાળના મધ્યમ ગાળામાં, અન્ય બંને બાબતોને દૂર કરવાને બદલે, મજબુત કરવાનું કામ કરવામાં આવ્યું.
જેટલીએ તેમના વકીલની કુશળતા વિશે સંપૂર્ણ સમજ આપી હતી.આ સમગ્ર કવાયતમાં જેટલીએ તેમના વકીલની કુશળતા વિશે સંપૂર્ણ જાણકારી આપી.
શરૂઆતમાં,તેઓ સરકારના નિર્ણયો સાથે ઉભા રહ્યા અને પછી સરકારે તેમનો વિચાર બદલ્યો ત્યારે પણ તે જ શક્તિ સાથે ઉભા રહ્યા.
રસપ્રદ વાત એ છે કે આટલો મોટો પક્ષ હોવા છતાં, ઘણી વાર એવું લાગતું હતું કે તેઓ એકલા અભિમન્યુની જેમ સરકારનો બચાવ કરી રહ્યા છે.
મોદી સરકારના બે મોટા આર્થિક નિર્ણય જીએસટી અને નોટબંધી લાગુ કરવા સમય પણ કમાન એમના હાથમાં હતી. આ નિર્ણય વડાપ્રધાને લીધો હતો,પરંતુ જનતા અને અધિકારીઓને સમજાવાની કમાન જેટલીના હાથમાં હતી.
ભલે તે કોઈ મોટા કૌભાંડનો મામલો હોય, લલિત મોદીના ભારતમાંથી છટકી જવાના મામલે સુષમા સ્વરાજ હોવાના આક્ષેપો થયા હતા, અથવા રાફેલ પર વિપક્ષનો તીર, જેટલી બધા સમય ફ્રન્ટફૂટ ઉભા રહ્યા હતા અને સરકારનો બચાવ કરી રહ્યા હતા.
તે હંમેશાં મંત્રાલયોનો ખૂબ જ કડક બચાવ કરતા, જેની તેમની સાથે કંઈ લેવા દેવા નહોતી. બીજાને બચાવવા સાથે, તે પોતાને બચાવવામાં પાછળ ન રહ્યો.
જ્યારે અરવિંદ કેજરીવાલે તેમના પર ભ્રષ્ટાચારનો આરોપ લગાવ્યો હતો અને કેજરીવાલના વકીલ રામજેઠમલાણીએ કોર્ટમાં જેટલી ઉપર હુમલો કર્યો હતો, ત્યારે નમવાને બદલે જેટલી ઝુકવાની જગ્યાએ વધારે તૈયાર થઈ ગયા હતા.
તે બધાથી ખુલીને લડ્યા, પરંતુ પક્ષની અંદર સુબ્રમણ્યમ સ્વામીના આક્ષેપો પર, તેમણે હંમેશાં આવી મૌન રાખ્યું કે સ્વામીના કોઈ આરોપ જેટલી ઉપર અટકી ના શકે.
જયારે અમિતશાહ પાર્ટી અધ્યક્ષ બની ગયા.
પછી જયારે અમિતશાહ પાર્ટી અધ્યક્ષ બની ગયા તો જેટલીને પોતાની જીમેદારીઓ ઘણી હદ સુધી રાહત મળી તે સરકારમાં તેઓ પહેલાની જેમ સરકારમાં રોકાયેલા રહ્યા, પરંતુ શાહે સંગઠનની જવાબદારી સારી રીતે લીધી.
શાહના ઉદય સાથે, જેટલીની ભૂમિકાઓ મર્યાદિત થવા લાગી અને મોદી શાહની જોડીનું નામ લોકોની જીભમાં વધવા લાગ્યું. જેટલીની નબળી તબિયત પણ આ દૃશ્યથી પાછળ હટવાનું એક કારણ હતું.
જેટલી જાણતા હતા કે મહાજનના ગયા પછી અને શાહના આગમન પહેલાં તેમણે પાર્ટીમાં ચાણક્યની ભૂમિકા સારી રીતે નિભાવી હતી. આ જ કારણ છે કે અગાઉની સરકારમાં જ્યારે તક વગર મંત્રી રહ્યા ત્યારે એક તક હતી.
સંઘર્ષને કારણે પણ તેમની નબળી તબિયત જુકાવી શકી નહી.
તેની લડતી તબિયત તેની ખરાબ તબિયતથી પણ ન ઝૂકી શકી. તેઓ સરકારના બચાવમાં અને તેમના હોસ્પિટલના પલંગ પરથી પણ લાંબી બ્લોગ લખીને આજકાલ સુધી નેહરુથી કોંગ્રેસને ઘેરવામાં રોકાયેલા હતા. પોતાનો બ્લોગ લખતી વખતે,તે ચતુરાઈથી ઇતિહાસના આવા ભાગોને કાપી નાખતો હતો.
જે કદાચ આખી સત્ય પણ ન કહે,પરંતુ પાર્ટીનું કામ કરી દેત. આ વર્તનને શાળાની ભ્રમણકક્ષામાં સાચું ન કહી શકાય, પરંતુ હિમાયતની દુનિયા આવી કલમો પર ટકી છે.
પાર્ટીમાં તેમના સંપૂર્ણ સમર્પણ સાથે, જેટલી પત્રકારો માટેના સમાચારની ખાણ હતી. જેટલીએ ઓફ રેકોર્ડ રેકોર્ડ બ્રીફિંગ કર્યું હશે, કદાચ જ કોઈ નેતાએ કર્યું હોય.
પાકિસ્તાનના શરણાર્થી પરિવાર હોવાને કારણે તેમને કોંગ્રેસ પ્રત્યેની સરળ નફરત હતી, પરંતુ આ હોવા છતાં,વિપક્ષી નેતાઓ સાથેના તેમના સંબંધો સુસંગત હતા.
તેમની સાથે ભાજપના વરિષ્ઠ નેતાઓ જેઓ વિપક્ષને તેમનો રાજકીય પ્રતિસ્પર્ધી માને છે તે પંક્તિનો દીવા બુઝાવ્યો હતો, પરંતુ પોતાનો દુશ્મન માનતા ના હતા.
જેટલી, જેમણે પોતાના જીવનનો મોટો ભાગ વિરોધી રાજકારણમાં વિતાવ્યો, તે જાણતા હતા કે જ્યારે લોકશાહીને દુશ્મન માનવામાં આવે છે, ત્યારે લોકશાહીનું ક્ષરણ શરૂ થાય છે.
તેની વિદાય સાથે,આ ક્ષરણ માર્ગની મજબૂત પાળા તૂટી પડી. જેટલી યુગના અવસાનથી આ બહુ મોટી ક્ષતિ નહિ થાય.