કોરોના વાયરસ સંક્રમણ (Coronavirus) થી બચાવવા માટે મોટા સ્તર પર બચાવ રસીકરણ ઝુંબેશ (Corona Vaccination) ચાલી રહ્યો છે. તેમાં કોરોના વેક્સિન (Vaccine Mix Dose) ની બે ડોઝ આપવામાં આવી રહી છે. જયારે, વિશ્વભરમાં મિકસ ડોઝ વિશે પણ સંશોધન કરવામાં આવે છે. એટલે કે લોકોને આપવા માટે બે અલગ અલગ રસીની બે ડોઝની સંશોધન કરવામાં આવી રહી છે.
આ દરમિયાન, ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઑફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR) અને પૂણેના નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ વાય્રોલોજી (NIV) આ બાબતે વિશેષતા ધરાવે છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે લોકોને કોવેક્સિન અને કોવિશીલ્ડ ના મિશ્રણ ડોઝથી વધુ લાભ મેળવવામાં આવે છે. તેની અસર એક જ વેક્સિનની બે ડોઝ કરતા ઘણી વધારે હોય છે.
18 લોકો પર કરવામાં આવેલ આ સંશોધનની સંપૂર્ણ સમીક્ષા હજી પણ બાકી છે. આ સંશોધનમાં લોકોની ઇમ્યુનીટી પાવર અને સુરક્ષાને લઈને તપાસ કરવામાં આવી, જે કોવિશીલ્ડ અથવા કોવેક્સિન લઇ ચૂક્યા છે. શોધમાં તે વાતની પણ ખબર પડી કે કોવિશીલ્ડ અને કોવેક્સિનનું મિશ્રણ ડોઝ લગાવવું ફક્ત સલામત નથી પરંતુ તેનાથી રોગપ્રતિકારકતા પણ ઘણી વધે છે.
આ કેવી રીતે કામ કરે છે? કેટલાક વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે રસીઓને મિશ્રિત કરવાથી કોવિડ -19 સામેની લડાઇ મજબૂત બની શકે છે, કારણ કે વિવિધ રસીઓની ડોઝ કોવિડ -19 વિરુદ્ધ વધુ શક્તિશાળી પ્રતિરક્ષા પ્રતિભાવ ઉત્પન્ન કરે છે. એક વરિષ્ઠ રસીકરણકાર ડૉ. ચંદ્રકાંત લહરીયાએ એક મીડિયા રિપોર્ટમાં કહ્યું છે કે કોવિશિલ્ડ જેવા વાયરલ વેક્ટર રસીના કિસ્સામાં રસી મિશ્રણ વધુ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. ડૉ. લહરીયા એ સમજાવ્યું કે આવી રસીઓની અસરકારકતા ડોઝમાં ખૂબ ઓછી થઈ જાય છે કારણ કે શરીર રસી દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા એડનોવાયરસ સામે એન્ટિબોડીઝ વિકસાવવાનું શરૂ કરે છે.
દુનિયાભરમાં સામે આવેલ કોરોના વાયરસના નવા વેરિયંટની વચ્ચે વૈજ્ઞાનિકોએ આ વાત પર હાઈલાઇટ કર્યું છે કે રસીઓને મિશ્રિત કરીને, વધુ સારા સ્તરનો રોગપ્રતિકારક પ્રતિક્રિયા વાયરસના વિવિધ પરિવર્તનો સામે વિકસાવવામાં આવી શકે છે. કેટલાક નિષ્ણાતોએ પણ સૂચવ્યું છે કે રસીની મિશ્રણ રસી સામે લડવામાં ફાયદાકારક રહેશે કારણ કે તેની પ્રાપ્યતા વધશે.
શું કહે છે ભારતીય નિષ્ણાતો? નીતિ આયોગના સભ્યોએ વી.કે. પૉલએ કહ્યું હતું કે રસીને ભેગા કરવું શક્ય છે પરંતુ હવે વધુ અભ્યાસની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું, ‘આ (રસી મિશ્રણ) પ્રશંસાપાત્ર છે. પરંતુ હવે વધુ અભ્યાસ કરવાની જરૂર છે. અમારા નિષ્ણાતો પણ સતત અભ્યાસ કરે છે. વૈજ્ઞાનિક રીતે, કોઈ સમસ્યા નથી. ‘
એઆઈએમએસ ચીફ ડો. રણદીપ ગુલેરિયા આ પગલાથી સંમત થાય છે પરંતુ કેટલાક વાંધો છે. તેમણે કહ્યું કે કોવિડની રસી મિશ્રણ એક ચોક્કસ શક્યતા છે, પરંતુ નક્કી કરતાં પહેલાં વધુ માહિતી જરૂરી છે. તેમણે કહ્યું કે જો કે આપણે જાણતા નથી કે કયા સંયોજન વધુ સારું છે, પરંતુ પ્રારંભિક અભ્યાસો દર્શાવે છે કે તે એક વિકલ્પ હોઈ શકે છે.
વૈશ્વિક દેખાવ: બે કોવિડ -19 રસીઓનું મિશ્રણ કરવું એ કોઈ નવી વાત નથી. જર્મન ચાન્સેલર એન્જેલા મર્કેલ એસ્ટ્રાઝેનેકા-ઑક્સફોર્ડ રસીમાંથી રસીકરણ થયા પછી બીજી ડોઝના સ્વરૂપમાં આધુનિક રસી સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. રસીકરણ પર જર્મન સ્ટેન્ડિંગ કમિટી (એસટીઆઈકેઓ) એ પણ તે લોકોને સલાહ આપી હતી જેમણે એસ્ટ્રાઝેનેકા રસીને તેમના પ્રથમ શૉટ તરીકે લાગુ કરી છે અને બીજા ડોઝના રૂપમાં ટિપ્પણી કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. કેનેડામાં મિકસ રસી પણ સૂચવવામાં આવી છે.