કચ્છમાં માતા આશાપુરાનું દેવી દેવતાઓમાંના એક છે. તેમનું નામ સૂચવે છે તેમ આ દેવી છે જે તેમના પર શ્રદ્ધા ધરાવનારા અને પૂજનારાઓની ઇચ્છાઓ અને ઇચ્છાઓ પૂરી કરે છે એવી માન્યતા છે. કચ્છમાં આવેલ માં આશાપુરાનો મઢ આશરે 600 વર્ષ જુનો માનવામાં આવે છે. જે ભુજથી 80 કીલોમીટરના અંતરે આવેલ છે.
આ મઢ ત્યાના માણસો ની શ્રદ્ધા નુ એક જીવતુ જાગતુ પ્રતિક છે. ખ્રિસ્તી ની ૧૪મી સદી ની શરૂઆત ના સમય મા એક રાજમહેલ મા મંત્રી ના પદ પર બિરાજેલ બે વાણીયા અજો અને અનાગોરે આ મઢ નુ નિર્માણ કરાવ્યુ હતુ.
સિંધી સમુદાયના ખીચડા કુળના લોકો આશુપુરા માતાની કુળદેવી તરીકે પૂજા કરે છે. ગુજરાત જુનાગઢના દેવચંદાની પરિવાર તેમની કુળદેવી તરીકે પૂજા કરે છે. જુનાગઢમાં ઉપરકોટની બાજુએ તેમનું મંદિર છે.
તેનું બાંધકામ ઈ.સ. 1300 ની આસપાસ તે સમયના કચ્છના રાજવી લાખો ફુલાણીના દરબારના કરાડ વાણિયા મંત્રીઓ દ્વારા કરાવવામાં આવ્યું હતું. 1819 મા આવેલ ભુકંપે આ મઢ ને ઘણુ મોટુ નુકસાન કર્યુ. ત્યારબાદ સુંદરજી, શિવજી તેમજ વલ્લભાજીએ આ મંદિર નુ પુનઃ નિર્માણ કરાવ્યુ.
2001 માં થયેલ ધરતીકંપે ફરી આ મંદિરને ખુબ નુકસાન કર્યુ. આ મંદિરની ઊંચાઈ ૫૨ ફુટ, લંબાઈ 58 ફુટ તેમજ પહોળાઈ 32 ફુટ હતી. તે દેવીના આશીર્વાદ મેળવી યુદ્ધ જીત્યા બાદ જાડેજા શાસકો દ્વારા કુલદેવી તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા હતા. દર વર્ષે માતાના મઢમાં નવરાત્રીમાં મેળો ભરાય છે.
કચ્છના ખૂબ પ્રખ્યાત જમાદાર ફતેહમામદે પણ આ મંદિરને 41 વાટવાળી, બે કિલો વજનની ચાંદીની ‘દીપમાળા‘ ભેટ આપી છે. મંદિરના વડાને ‘રાજાબાવા‘ કહેવાય છે અને તેમનું વર્ચસ્વ હજુ રાજા જેટલું જ છે.
આ મઢ ના વડાને રાજાબાવા તરીકે ઓળખવામા આવે છે અને તે રાજા સમકક્ષ સ્થાન ધરાવે છે. જ્યારે રાજા દર્શનાર્થે મઢમાં જાય છે ત્યારે તે આ સિંહાસન પર બેઠેલ બાવાને પણ નમન કરે છે. આશાપુરા માં કચ્છ ઉપરાંત જામનગરના જાડેજાઓની ‘કુળદેવી‘ છે. જામનગર ખાતે ‘નાની આશાપુરા‘માનું મંદિર આવેલું છે.
માતાના મઢ ખાતે લાખો શ્રદ્ધાળુઓ ઊમટે છે. ગામના વથાણમાંથી છેક માતાજીના મંદિર સુધીના રસ્તા પર નાળિયેરનાં છોતરાં એવાં પથરાઈ જાય છે કે જાણે નાળિયેરનાં છોતરાંની જાજમ બનાવી દેવાઈ હોય. આશાપુરા માતા કચ્છ સિવાય જામનગર ના જાડેજા વંશ ના કુળદેવી છે.
જામનગરમાં પણ નાની આશાપુરા માતાનો મઢ સ્થાપિત છે. કચ્છના સ્થાનિક રહેવાસીઓ ત્યા આવતા ભક્તોને કોઈપણ જાત ની અગવડ ન પડે તેનુ ધ્યાન રાખે છે. સુરજબારીથી લઈ આ સ્થાન સુધી તમામ જગ્યાએ તંબુ બંધાયેલ હોય છે. અમુક જગ્યા એ પાકા બાંધકામ તૈયાર કરેલ છે.