પ્રાણીઓના આખા શરીરને જોઈએ તો આપણને એક વસ્તુ આશ્ચર્યચકિત કરે છે, કે પ્રાણીઓની પૂંછડીનો ઉપયોગ શેમાં કરે છે. કૂતરાની પૂંછડીનો ઉપયોગ મિત્રતા દર્શાવવા માટે થાય છે. વાંદરાઓ તે પૂંછડીનો ઉપયોગ ઝાડ પર લટકાવવા માટે કરે છે. પરંતુ આ સિવાય તેનો ઉપયોગ શું છે, તે સમજાતું નથી. તો માણસોની પૂંછડીની ગેરહાજરીને કારણે, પ્રાણીઓમાં પૂંછડીની હાજરી વિચિત્ર દેખાવને કારણે હોઈ શકે છે. પ્રાણીઓની પૂંછડીઓ શા માટે હોય છે? ચાલો જાણીએ કે આ વિશે વિજ્ઞાન શું કહે છે?
પ્રાણીઓને લાખો વર્ષોથી પૂંછડીઓ હોય છે
વૈજ્ઞાનિકોએ અશ્મિના અભ્યાસમાં શોધી કાઢ્યું છે કે લાખો વર્ષો પહેલા પણ પ્રાણીઓની પૂંછડીઓ હતી. પ્રારંભિક માછલીઓને પણ પૂંછડી હતી, જે તેમને તરવામાં મદદ કરતી હતી અને તેમને હિંસક પ્રાણીઓથી બચાવવામાં પણ મદદ કરતી હતી. જેમ જેમ સજીવોનો વિકાસ થતો ગયો તેમ તેમ જમીનના પ્રાણીઓમાં પણ પૂંછડીમાં ફેરફાર જોવા મળ્યા.
તમામ પ્રકારના પ્રાણીઓ માટે ઉપયોગી
સરિસૃપ, જંતુઓ, પક્ષીઓ અથવા પ્રાણીઓમાં સસ્તન પ્રાણીઓ હોય, તે તમામ પૂંછડીઓ ઘણા હેતુઓ પૂરા પાડે છે. આજના પ્રાણીઓ તેમની પૂંછડીઓનો ઉપયોગ સંતુલન, સંદેશાવ્યવહારથી માંડીને જીવનસાથી શોધવા સુધીની દરેક બાબતો માટે કરે છે. વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે ડાયનાસોર પણ તેમનું સંતુલન જાળવવા માટે પૂંછડીનો ઉપયોગ કરતા હતા અને આ ઉપયોગ પ્રાણીઓમાં પૂંછડીનો સૌથી વધુ વ્યાપક ઉપયોગ છે.
શરૂઆતથી જ સંતુલિત ઉપયોગ
વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે ટી.રેક્સ સહિતના ડાયનાસોર પણ સંતુલન માટે પૂંછડીનો ઉપયોગ કરતા હતા. તેનું માથું અને શરીર ભારે હતું અને તે બે પગે ચાલતા હતા. આ પૂંછડીને કારણે તે ઝડપથી દોડતી વખતે શિકારને પકડવામાં સરળતા રહેતો હતો. તેવી જ રીતે, આજના કાંગારૂઓ સંતુલન માટે તેમની પૂંછડીનો ઉપયોગ કરે છે અને હવામાં હોય ત્યારે તેમની પૂંછડી ત્રીજા પગ તરીકે કામ કરે છે.
બિલાડી અને વાનર માટે
બિલાડીઓ પણ સંતુલિત કરવા માટે પૂંછડીઓના ઉપયોગના ઉત્તમ ઉદાહરણો છે. દોરડા પર લાંબો વાંસ પકડીને ચાલનારાઓ માટે વાંસ મદદરૂપ થાય છે તેમ પૂંછડી તેમને એ જ કામ આપે છે. બીજી તરફ વાંદરાઓ પૂંછડીનો વધુ ઉપયોગ કરતા જોવા મળે છે. પૂંછડી તેમના માટે એક શાખામાંથી બીજી શાખામાં જવા માટે ઉપયોગી છે. ઘણા તેમને હાથ તરીકે ઉપયોગ કરે છે. ઘણા તો તેમની પૂંછડી વડે ફળો અને પાંદડા પણ પકડે છે.
સુરક્ષા માટે પણ વપરાય છે
ઘણા પ્રાણીઓ માટે પૂંછડીનો ઉપયોગ તેમને બચાવવા માટે થાય છે, ઘણા શિકારીઓ પૂંછડીથી પ્રાણીઓ પર હુમલો કરે છે. તો ગાય, ભેંસ, ઘોડો, જિરાફ જેવા પ્રાણીઓની પૂંછડીના છેડે વાળ હોય છે જેનો ઉપયોગ તેમના શરીરમાંથી જંતુઓ વગેરેને દૂર કરવા માટે થાય છે.
સાથીને આકર્ષવા માટે
પક્ષીઓ પણ તેમની પીંછાવાળી પૂંછડીઓનો ઉપયોગ સંતુલિત કરવા અને ફ્લાઇટમાં દિશા બદલવા માટે કરે છે. આ સાથે, ઘણા પક્ષીઓ તેમના જીવનસાથીને બોલાવવા અથવા આકર્ષવા માટે તેમની પૂંછડીનો ઉપયોગ કરે છે. આમાં મોરના પીંછા એક અલગ જ સુંદર નજારો દર્શાવે છે.
પૂંછડીનો બીજો ઉપયોગ વરુઓમાં જોવા મળે છે. તેમની પૂંછડીની સ્થિતિ જૂથમાં તેમના કદનું સૂચક છે. કૂતરા પણ સંચાર માટે પૂંછડીનો ઉપયોગ કરે છે અને જ્યારે તેઓ ખુશ હોય ત્યારે તેમની પૂંછડી હલાવે છે. પરંતુ આવો એક પ્રશ્ન એ પણ ઊભો થાય છે કે મનુષ્યને પૂંછડી કેમ નથી હોતી. વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે માનવ પૂંછડી લગભગ 20 મિલિયન વર્ષો પહેલા ગાયબ થઈ ગઈ હતી. એકવાર આપણે સીધા ચાલવાનું શરૂ કર્યું ત્યારથી આપણને હવે પૂંછડીની જરૂર નથી પડતી.