આપણા પાડોશી દેશ શ્રીલંકાની હાલતથી સૌ વાકેફ છે કે કેવી રીતે સોનેરી લંકા થોડા જ સમયમાં ગરીબ થઈ ગઈ. આવી જ સ્થિતિ અન્ય પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં જોવા મળી રહી છે… જ્યાં આર્થિક સંકટની સ્થિતિ એવી છે કે બજાર અને મેરેજ હોલ જલ્દી બંધ કરવા પડ્યા છે. એટલું જ નહીં દેશમાં પ્લાસ્ટિકની થેલીઓમાં એલપીજી ગેસ લાવવામાં આવી રહ્યો છે. ચાલો સમજીએ કે પાકિસ્તાન કેવી રીતે શ્રીલંકાના રસ્તે ચાલી રહ્યું છે?
પાકિસ્તાન આર્થિક સંકટમાં ફસાયું છે
જ્યાં એક તરફ શ્રીલંકા (શ્રીલંકા) ચીનના દેવા હેઠળ દટાઈને ગરીબીની આરે પહોંચી ગયું હતું. તે જ સમયે, પાકિસ્તાન પર દેવાનો બોજ સતત વધી રહ્યો છે, જ્યારે વિદેશી મુદ્રા ભંડાર ઘટી રહ્યો છે. ડોન અનુસાર, માર્ચ 2022 સુધીમાં પાકિસ્તાનનું કુલ દેવું લગભગ 43 લાખ કરોડ પાકિસ્તાની રૂપિયા પર પહોંચી ગયું હતું. આમાં સૌથી વધુ ક્રેડિટ ઈમરાન ખાનના કાર્યકાળમાં હતી. માત્ર 3 વર્ષમાં તેણે પોતાના લોકોને દરરોજ લગભગ 1400 કરોડ રૂપિયાની લોન આપી. એકંદરે, પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા તેના સૌથી ખરાબ તબક્કામાં છે.
વિદેશી વિનિમય અનામતમાં ઘટાડો
છેલ્લા મહિનામાં દેશનો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર 294 મિલિયન ડોલર ઘટીને 5.8 અબજ ડોલર થયો છે. આ અછત બાહ્ય દેવાની ચુકવણીને કારણે નોંધાઈ રહી છે. નોંધપાત્ર રીતે, શ્રીલંકામાં, સતત ઘટતો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર ઇતિહાસના સૌથી મોટા આર્થિક સંકટનું કારણ બની ગયો છે. આ સિવાય નાણાકીય વર્ષ 2022-23 ના જુલાઈ-ઓક્ટોબર ક્વાર્ટર દરમિયાન પાકિસ્તાનની રાજકોષીય ખાધ જીડીપીના 1.5 ટકા હતી. પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાન ખ્વાજા આસિફ ખ્વાજાએ પણ કહ્યું છે કે દેશ ‘ગંભીર’ પરિસ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે.
તિજોરી બચાવવાની કવાયત
પીટીઆઈ અનુસાર, પાકિસ્તાનની શહેબાઝ શરીફ સરકાર નાણાં બચાવવા અને દેશની તિજોરી પરનો બોજ ઘટાડવાના પગલાંના ભાગરૂપે ઘણા ઝડપી પગલાં લઈ રહી છે. પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાની હાલત એવી થઈ ગઈ છે કે દેશ સામાન્ય નાગરિકોને પાયાની સુવિધાઓ આપવામાં અસમર્થ છે. નાણાકીય બોજ ઘટાડવા માટે વીજળી બચાવવાનું અભિયાન તેજ કર્યું છે. હવે ‘વર્ક ફ્રોમ હોમ પોલિસી’ લાગુ કરીને સરકારી કચેરીઓમાં વીજળીનો ઉપયોગ ઘટાડવો જોઈએ. ઇલેક્ટ્રિક પંખાનું ઉત્પાદન જુલાઈ 2023 સુધી સ્થગિત કરવામાં આવશે, જ્યારે બલ્બનું ઉત્પાદન બંધ કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
પ્લાસ્ટિકની થેલીઓમાં એલ.પી.જી
પાકિસ્તાનના આર્થિક સંકટના સંકેત અન્ય ક્ષેત્રમાં મળી રહ્યા છે. અહીં લોકોને પ્લાસ્ટિકના ફુગ્ગા અને પ્લાસ્ટિકની થેલીઓમાં એલપીજી (રસોઈ ગેસ) લેવાની ફરજ પડી રહી છે. ભૂતકાળમાં, આવા ઘણા વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થયા હતા, જેમાં પાકિસ્તાનના ખૈબર પખ્તુનખ્વા પ્રાંતના રહેવાસીઓને પ્લાસ્ટિકની થેલીઓમાં રાંધણ ગેસ ભરતા અને લઈ જતા બતાવવામાં આવ્યા હતા. આ રીતે લોકો રાંધણગેસની અછતને કારણે તેનો સંગ્રહ કરી રહ્યા છે. એલપીજી સપ્લાયમાં અછતને કારણે, હંગુ જેવા ઘણા શહેરોના લોકો છેલ્લા કેટલાક સમયથી ગેસ વિના જીવવા માટે મજબૂર છે. રિપોર્ટ અનુસાર, પાકિસ્તાનમાં કોમર્શિયલ ગેસ સિલિન્ડર 10,000 પાકિસ્તાની રૂપિયામાં મળે છે.
બજાર વહેલું બંધ થાય છે
રોકડની ગંભીર તંગીનો સામનો કરી રહેલા પાકિસ્તાને મંગળવારે વધતા દેવાને નિયંત્રણમાં રાખવા માટે વિવિધ પગલાંની જાહેરાત કરી હતી. આમાં બજારો અને મેરેજ હોલ વહેલા બંધ કરાવવાનો સમાવેશ થાય છે. કેબિનેટે ઊર્જા બચાવવા અને આયાતી તેલ પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે રાષ્ટ્રીય ઊર્જા સંરક્ષણ યોજનાને મંજૂરી આપી છે. સંરક્ષણ પ્રધાનના જણાવ્યા અનુસાર, બજારો રાત્રે 8.30 વાગ્યે બંધ થઈ જશે, જ્યારે લગ્ન હોલ રાત્રે 10 વાગ્યે બંધ થઈ જશે. તેમણે કહ્યું કે આનાથી 62 અબજ રૂપિયાની બચત થશે. આસિફ ખ્વાજાએ કહ્યું કે પાકિસ્તાન વીજળીના વપરાશના વર્તમાન સ્તરને જાળવી રાખવામાં સક્ષમ નથી. એટલા માટે દેશભરની તમામ સરકારી બેઠકો દિવસ દરમિયાન યોજાશે.
કર્મચારીઓનો પગાર
પાકિસ્તાનની આર્થિક દુર્દશાની બીજી મોટી નિશાની એ છે કે અહીં સરકાર પાસે કર્મચારીઓને પગાર આપવાના પૈસા પણ નથી. રેલવે વિભાગની હાલત સૌથી ખરાબ છે. છેલ્લા એક વર્ષમાં નિવૃત્ત અધિકારીઓને ગ્રેચ્યુઈટી ચૂકવવા માટે સરકાર પાસે પૈસા નથી, જે લગભગ 25 અબજ રૂપિયા છે. એટલું જ નહીં, રેલવે તેના કર્મચારીઓને પગાર અને નિવૃત્ત કર્મચારીઓને નિયમિત પેન્શન પણ આપી શકતું નથી. જ્યાં આ સેક્ટરમાં કામ કરતા કર્મચારીઓનો પગાર મહિનાની પહેલી તારીખે આવતો હતો, હવે તે 20 દિવસના વિલંબ પછી મળી રહ્યો છે.