ટાટા સન્સની વર્ષો જૂની આશાઓ ફરી એક વખત સાચી થતી જણાય છે. હા, 68 વર્ષ પછી, તેનું ‘સુંદર બાળક’ એકવાર તેના ઘરે પરત ફરવાનું છે. જણાવી દઈએ કે ભારત સરકારે હવે એર ઈન્ડિયાના વિનિવેશની પુષ્ટિ કરી છે. 15 સપ્ટેમ્બરે કરેલી છેલ્લી બિડના આધારે ટાટા સન્સને તેની માલિકી મળી છે. જો કે, ટાટા ગ્રુપ માટે આ સોદાના મહત્વનો અંદાજ એક વાર્તા પરથી લગાવી શકાય છે, જે એક સમયે એર ઇન્ડિયાના સ્થાપક ગણાતા ઉદ્યોગપતિ જેઆરડી ટાટાને ઉંડી ભાવનાત્મક ઈજા પહોંચાડી હતી.
જણાવી દઈએ કે ઉદ્યોગપતિ જેઆરડી ટાટાએ 1932 માં ટાટા એર સર્વિસના નામે એક ઉડ્ડયન કંપની શરૂ કરી હતી, જે પાછળથી એર ઈન્ડિયા બની હતી. એક વર્ષ પછી, ટાટા એર સર્વિસીસ કોમર્શિયલ ટાટા એરલાઇન્સમાં રૂપાંતરિત થઇ. તે સમયે જેઆરડી ટાટા માત્ર એક ઉદ્યોગસાહસિક નહોતા અને તેમણે માત્ર ઉદ્યોગપતિ બનીને આ મિશનમાં રોકાણ કર્યું ન હતું, પરંતુ તેમનો આત્મા આ કંપનીમાં રહેતો હતો અને તેમણે તેમના લોહી અને પરસેવાની સાથે પોતાની પ્રતિભા પણ ઊભી કરી હતી. ઉલ્લેખનીય છે કે, જેઆરડી ટાટા દેશના પ્રથમ વ્યક્તિ હતા, જેમના નામે 1929 માં પાયલોટનું લાયસન્સ આપવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે તે માત્ર 25 વર્ષના હતા.
અમે તમને જણાવી દઈએ કે ટાટા ગ્રુપના ચેરમેન જેઆરડી ટાટા પાયલોટનું લાયસન્સ મેળવ્યા બાદ તરત જ વિમાનના માલિક બન્યા હતા. તે પ્રથમ ભારતીય પાઇલટ હતા, જેમણે 1930 માં ભારતથી ઇંગ્લેન્ડ માટે વિમાન ઉડાવ્યું હતું અને તે પણ એવા વિમાનમાં કે જેની પાસે આજની જેમ કોઇ આધુનિક સાધનો નહોતા. ટાટા એવિએશન સર્વિસ હેઠળ તેમણે કરાચી અને બોમ્બે વચ્ચે પ્રથમ કાર્ગો એર સર્વિસ પણ શરૂ કરી હતી. તેઓ શરૂઆતથી જ ભારતને આંતરરાષ્ટ્રીય ઉડ્ડયન નકશા પર લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા અને 8 માર્ચ, 1948 ના રોજ એર ઇન્ડિયા ઇન્ટરનેશનલની રચના સાથે તેમનું સ્વપ્ન સાકાર થયું. બોમ્બે-લંડન વચ્ચેની આ સેવા પણ તે જ વર્ષની 8 જૂને શરૂ કરવામાં આવી હતી.
તમને જણાવી દઈએ કે સોવિયત યુનિયનના પ્રભાવ હેઠળ સમાજવાદથી પ્રભાવિત તત્કાલીન પીએમ જવાહરલાલ નેહરુની સરકારે 1953 માં જેઆરડી ટાટા દ્વારા નિયંત્રિત કંપની પાસેથી એર ઈન્ડિયાનો અંકુશ લઈને રાષ્ટ્રીયકરણ કર્યું હતું. . જોકે, આમ વિશ્વાસ આપ્યા વગર લેવાયેલા આ નિર્ણયથી શરૂઆતમાં JRD ને ભારે દુખ થયું હતું. પરંતુ, પાછળથી સરકારે તેમને એર ઇન્ડિયા સંચાલન અને ઇન્ડિયન એરલાઇન્સના ચેરમેન બનવા આમંત્રણ આપ્યું. તેણે પોતાના બાળક તરીકે ઉછરેલી કંપનીનું રક્ષણ કરવા માટે, તેણે એર ઇન્ડિયાના ચેરમેનપદને સ્વીકાર્યું અને ઇન્ડિયન એરલાઇન્સના બોર્ડમાં ડિરેક્ટર બનવા સંમત થયા. આની પાછળ તેમનો વિચાર હતો કે રાષ્ટ્રીયકરણથી એર ઈન્ડિયા ઈન્ટરનેશનલના ધોરણને પ્રતિકૂળ અસર ન થવી જોઈએ.
નોંધનીય છે કે, ફેબ્રુઆરી 1978 માં, નવી સરકારે એર ઇન્ડિયા અને ઇન્ડિયન એરલાઇન્સના પુનગઠિત બોર્ડમાંથી પણ JRD ને દૂર કર્યા હતા. મોરારજી દેસાઈની સરકારના આ નિર્ણયથી તેમને ખૂબ જ ભાવનાત્મક રીતે ઠેસ પહોંચી હતી. આ વિશે તેણે એક સાથીદારને કહ્યું હતું કે, “હું એક એવા પિતા જેવુ અનુભવું છું કે જેમનું પ્રિય બાળક તેમની પાસેથી છીનવી લેવામાં આવ્યું છે.” એપ્રિલ 1980 માં તે દિવસ પાછો આવ્યો જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધીની સરકારે ફરીથી તેમના ‘વહાલા બાળક’ ને તેમના રક્ષણ હેઠળ સોંપ્યા. તેમને બંને બોર્ડમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં તેઓ 1982 સુધી રહ્યા હતા.