હાલમાં જ ફ્લાઈટના ઈમરજન્સી લેન્ડિંગ સાથે જોડાયેલા સમાચાર ચર્ચામાં રહ્યા હતા. બન્યું એવું કે ભારતની બે ફ્લાઈટનું પાકિસ્તાનના કરાચીમાં ઈમરજન્સી લેન્ડિંગ કરવું પડ્યું. તે જ સમયે ભારતમાં પણ કેટલીક આંતરરાષ્ટ્રીય એરલાઈન્સને ઈમરજન્સીના કારણે વિવિધ શહેરોના એરપોર્ટ પર ઉતારવું પડ્યું હતું. આ બધાને કારણે પ્રશ્ન એ ઊભો થયો કે ઈમરજન્સી લેન્ડિંગના નિયમો શું છે. શું એરક્રાફ્ટ કોઈપણ દેશમાં ઈમરજન્સી લેન્ડિંગ કરી શકે છે?
આ સવાલનો જવાબ જાણવા માટે અમે એવિએશન એક્સપર્ટ સાથે વાત કરી. પરંતુ તે પહેલા ચાલો જાણીએ કે ઈમરજન્સી લેન્ડિંગના કયા પ્રકાર છે.
કટોકટી ઉતરાણના પ્રકારો શું છે?
એરક્રાફ્ટના ઈમરજન્સી લેન્ડિંગના ત્રણ પ્રકાર છે.
ફોર્સ્ડ લેન્ડિંગ – જ્યારે ફ્લાઇટ આગળ ચાલુ રાખી શકાતી નથી. જ્યારે એન્જિન નિષ્ફળ જાય ત્યારે આ કરવામાં આવે છે.
સાવચેતીભર્યું લેન્ડિંગ – આમાં એરક્રાફ્ટ આગળ ઉડવું શક્ય છે, પરંતુ વધુ જોખમ લીધા વિના વિમાનને લેન્ડ કરવામાં આવે છે. આ ઉતરાણનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે બળતણની અછત, ખરાબ હવામાન, જ્યારે કોઈ બીમાર હોય ત્યારે થાય છે.
ડિચિંગ- જ્યારે કટોકટીમાં વિમાનને પાણીની સપાટી પર નીચે ઉતારવામાં આવે છે, ત્યારે તેને ડિચિંગ કહેવામાં આવે છે.
શું પ્લેન કોઈ પણ દેશમાં ઈમરજન્સી લેન્ડિંગ કરી શકે છે?
સંરક્ષણ અને સુરક્ષા વિશ્લેષક વિંગ કમાન્ડર પ્રફુલ્લ બક્ષીએ જણાવ્યું હતું કે કોઈ પણ દેશ ઈમરજન્સી લેન્ડિંગની મનાઈ નથી કરતું. જો ફ્લાઈટને લઈને કોઈ ઈમરજન્સી હોય, લોકોના જીવ પર ખતરો હોય તો નિયમો અનુસાર કોઈ પણ દેશ ઈમરજન્સી લેન્ડિંગ કરવાની ના પાડશે. તેઓએ અમને કહ્યું,
આમાં બે સ્થિતિ છે. પહેલું એ છે કે કોઈ દેશે એરલાઈનને તેના દેશની ઉપરથી પસાર થવાની મંજૂરી આપી છે, તેથી જો તે એરલાઈનનું એરક્રાફ્ટ લેન્ડ કરવું હોય તો તે દેશે તેની પરવાનગી આપવી પડશે કારણ કે એરક્રાફ્ટ તેમના વિસ્તારમાં છે. બીજી સ્થિતિ એ છે કે જો કોઈ એરક્રાફ્ટ જે તે દેશના એરસ્પેસમાં ન હોય, પરંતુ ઈમરજન્સીના કારણે તે લેન્ડિંગ માટે સૌથી નજીકનો દેશ હોય, તો આવી સ્થિતિમાં પણ એરક્રાફ્ટ માટે ઈમરજન્સી લેન્ડિંગની પરવાનગી માંગવામાં આવે છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રની એક એજન્સી છે. ઇન્ટરનેશનલ સિવિલ એવિએશન ઓર્ગેનાઇઝેશન (ICAO). આ કાઉન્સિલનો એક મહત્વનો નિયમ એ છે કે કોઈ પણ દેશ કોઈ પણ સંજોગોમાં બીજા દેશની ફ્લાઈટને લેન્ડ કરવાની ના પાડી શકે નહીં. જો કોઈ ઈમરજન્સી હોય તો તે દેશના એર ટ્રાફિક કંટ્રોલરની જવાબદારી હોય છે કે જ્યાં એરક્રાફ્ટ જે તે વિસ્તારની એરસ્પેસમાં હાજર હોય તે પ્લેનને સુરક્ષિત પેસેજ આપવા માટે.
જ્યારે કોઈ એરક્રાફ્ટ એક દેશથી બીજા દેશમાં ઉડે છે ત્યારે તેનો રૂટ સંબંધિત એર ટ્રાફિક કંટ્રોલરને ખબર હોય છે કે કયું એરક્રાફ્ટ તેમની એરસ્પેસમાંથી કયા સમયે પસાર થશે. તેની મંજૂરી અગાઉથી આપવામાં આવે છે. કટોકટીના કિસ્સામાં, પાઇલટે મદદ માટે સંબંધિત એર ટ્રાફિક ફેસિલિટીનો સંપર્ક કરવો પડશે અને સમસ્યાનો સામનો કરવો પડશે. ઉદાહરણ તરીકે, જો ઈંધણ લીક થઈ રહ્યું હોય, આગ લાગી હોય અથવા કોકપીટમાં ધુમાડો હોય તો સંબંધિત એર ટ્રાફિક કંટ્રોલરને ઈમરજન્સીની જાણ કરવામાં આવે છે અને લેન્ડિંગ માટે અપીલ કરવામાં આવે છે. તે વિસ્તારના એર ટ્રાફિક કંટ્રોલર દ્વારા વધુ મંજૂરી અથવા જરૂરી સૂચનાઓ આપવામાં આવે છે.
શું ઇમરજન્સી લેન્ડિંગનો ઇનકાર કરી શકાય?
પ્રફુલ બક્ષીના મતે ઈમરજન્સી લેન્ડિંગનો ઈન્કાર નથી. જો કે, જો એવી પરિસ્થિતિ હોય કે જે ફ્લાઇટની સલામતી પર સીધી અસર કરે, જેમ કે રનવે બ્લોક, રનવે પર પહેલેથી જ ઉભેલા પ્લેન અથવા એરક્રાફ્ટ સાથે અથડામણનો ભય, તો આવી સ્થિતિમાં લેન્ડિંગનો ઇનકાર કરી શકાય છે. પરંતુ આવી સ્થિતિ દુર્લભ છે. એકંદરે, કોઈ પણ દેશ કટોકટીની સ્થિતિમાં કોઈપણ એરલાઈનને લેન્ડિંગ માટે પ્રતિબંધિત કરતું નથી અને સુરક્ષિત લેન્ડિંગમાં સંપૂર્ણ સહકાર આપે છે.