બાગેશ્વર, જેએનએન: દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડના દરેક પગલામાં હજારો વર્ષોથી દંતકથાઓ અને પૌરાણિક કથાઓ પ્રચલિત છે. આ વાર્તાઓમાં શહેર અને ગામના ઘણા જૂના રહસ્યો પણ છુપાયેલા છે. પર્વતનાં શહેરો અને ગામોનાં નામ પણ આ પૌરાણિક કથાઓ પરથી ઉતરી આવ્યા છે, જે પાછળથી અહીંની પરંપરા અને ઓળખ બની ગયા છે.
ગરુડ એ બાગેશ્વર જિલ્લાનું એક સુંદર શહેર છે. જેનો ગૌરવપૂર્ણ ઇતિહાસ પણ છે. આ પ્રદેશ એક સમયે કટ્યુરી રાજાઓની રાજધાની પણ રહ્યો હતો.ગરુડના નામ વિશે અનેક પૌરાણિક કથાઓ અને દંતકથાઓ છે. ગરુડી ખીણમાં વહેતી નદીનું પૌરાણિક નામ હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે દૂનાઈ ખીણની ઉપરની ગોપાલકોટ ટેકરીની નજીક, ગરુડ પક્ષીના મોંમાંથી નદીનો પ્રવાહ નીકળ્યો.
જેના કારણે આ નદી આગળ વધતી રહી. ગરુડ પક્ષીના મુખમાંથી નીકળતી નદીને કારણે તેને ગરુડ નદી કહેવામાં આવે છે.ગરુડ ભગવાન વિષ્ણુનું વાહન પણ માનવામાં આવે છે. આજે આ ગરુડ નદી હજારો લોકોને જીવન આપી રહી છે. જેના કારણે તે ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. એક રીતે, તે એક મોક્ષદાયી પણ છે.દંતકથાઓ કહે છે કે આ પ્રદેશનું નામ કદાચ ગરુડ પક્ષીના નામ પછી ગરુડ પડ્યું. પ્રાચીન સમયમાં બજારમાં પૂર્વમાં ગરુડ ભગવાનનું મંદિર પણ હતું.
જે બાદમાં તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરની સ્થાપના નાગા બાબા મહાદેવ ગિરી મહારાજે કરી હતી. આ મંદિરની દેખરેખ મથુરા પ્રસાદ કોઠારી અને તેના ભાઈઓએ કરી હતી.તેમણે મંદિરમાં પૂજા માટે મટેનાના પંડિત રામ દત્ત જોશીની નિમણૂક કરી હતી, જેઓ મંદિરમાં નિયમિત પૂજા અર્ચના કરતા હતા.
ગરુડને ગરુડ પડાવ પણ કહેવામાં આવતું હતું.પડાવનો અર્થ અટકવું એટલે અથવા બંધ કરવું. ગરુડ કુમાઉ અને ગઢવાલની વેપાર પ્રવૃત્તિઓનું કેન્દ્ર પણ રહ્યું છે. વર્ષ 1928 માં ગરુડમાં માર્ગ આવ્યો. અન્ય સ્થળોએ જવાનો રસ્તો નહોતો.ગઢવાલના દેવાલ, થરાલી, ઘેસ, કર્ણપ્રયાગ, દેવાલ, મુંડોલી વગેરે, ઉચ્ચ હિમાલય અને દાનપુર પટ્ટી કપકોટ અને પિથોરાગઢ ના લોકો ગરુડમાં રહ્યા અને અહીંથી ધંધો કરતા હતા. તેથી તેને ગરુડ હળતો કહેવામાં આવે છે.
ગરુડમાં ડાંગરનો પાક ખુબ પ્રમાણમાં થાય છે. આથી ગરુડાનો ડાંગર અહીંથી કુમાઉ અને ગઢવાલ, તિબેટમાં પણ જતા હતા. ગઢવાલના વિસ્તારોમાંથી બટાટા અહીં આવતા હતા.જે હળદવાણી સુધી જતા હતા. તિબેટથી મીઠું અહીં આવતું હતું.
કપકોટ તથા પિથોરાગઢથી ઉચ્ચ હિમાલય ક્ષેત્રથી બકરીઓ આવતી હતી.જે પાયે, દર્શની તથા સિલ્લી ઓ ની ગલીઓમાં ચરતી હતી .ત્યારે ગરુડ સ્થિત લાલપુલના આસપાસ ચાર કે પાંચ દુકાનો હતી.જ્યા આજે ગરુડનો મુખ્ય બજાર છે .ત્યારે ત્યાં સેરા થતો હતો. ગરુડમાં ગોળ, ચણ, બટાકા, કપડા જેવી ચીજો એકત્રીત કર્યા બાદ તેઓને અન્ય સ્થળે મોકલી દેવાયા હતા.બધા વિસ્તારના વેપારીઓ અહીં રોકાતા હતા.આજે વૃદ્ધ લોકો પણ તેને ગરુડ પડાવના નામ તરીકે ઓળખે છે.