શ્રીલંકામાં ઘેરા આર્થિક સંકટને કારણે ગૃહયુદ્ધની સ્થિતિ છે. રાષ્ટ્રપતિ ગોટાબાયાના ઘરે હજારોની ભીડ બેઠી છે. લોકો રસ્તાઓ પર બેઠા છે અને સુરક્ષા દળો પણ પરિસ્થિતિ પર કાબૂ મેળવી શકતા નથી. વૈશ્વિક સંસ્થાઓનું દેવું, નિકાસમાં ઘટાડો, વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડારનો લગભગ ઝીરો અને તીવ્ર ફુગાવાએ દેશની સ્થિતિ વધુ ખરાબ કરી છે. આ સદીના પ્રથમ દાયકામાં વૃદ્ધિ હાંસલ કરી રહેલા શ્રીલંકાના આ ઘટાડો ચિંતાનો વિષય છે. ખાસ કરીને ભારતના અન્ય પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે. પાકિસ્તાને પણ કોઈક રીતે લોન ચૂકવવામાં પોતાને ડિફોલ્ટર થવાથી બચાવી લીધી.
તાજેતરમાં જ તેને IMF પાસેથી લોન મળી છે. આ સિવાય ચીને પાકિસ્તાનને 2.3 અબજ ડોલરની લોન પણ આપી છે. તાજેતરમાં એક અહેવાલ એવો પણ આવ્યો હતો કે લોનના બદલામાં પાકિસ્તાન જમ્મુ અને કાશ્મીર પ્રાંતનો એક ભાગ ગિલગિટ-બાલ્ટિસ્તાન ચીનને આપી શકે છે, જેના પર તેણે ગેરકાયદેસર રીતે કબજો કર્યો છે. ગિલગિટ-બાલ્ટિસ્તાન ભારતીય પ્રાંતનો એક ભાગ છે અને પાકિસ્તાન અક્સાઈ ચીનનો એક ભાગ ચીનને આપી ચૂક્યું છે. આવી સ્થિતિમાં જો પાકિસ્તાનમાં આર્થિક સંકટ આવે અને શ્રીલંકા જેવી સ્થિતિ સર્જાય તો તે તેના પડોશીઓ અને વિશ્વની મહાસત્તાઓ માટે પણ ચિંતાનો વિષય બની રહેશે.
ઇંધણ અને વીજળીના ભાવ આસમાને છે
પાકિસ્તાનને મોંઘા ભાવે પેટ્રોલ અને ડીઝલ ખરીદવું પડે છે કારણ કે તે અમેરિકાના પ્રતિબંધોના ડરથી ભારતની જેમ રશિયા પાસેથી તેલ મેળવી શકતું નથી. આ ઉપરાંત વિદેશી મુદ્રા ભંડારમાં પણ સતત ઘટાડો થઈ રહ્યો છે, નિકાસમાં પણ ઘટાડો થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાન પણ આર્થિક બરબાદીના આરે ઉભું હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. પરંતુ પાકિસ્તાનમાં અવ્યવસ્થાની સ્થિતિ વિશ્વ માટે ચિંતાનો વિષય બની રહેશે. તેનું કારણ દેશમાં તાલિબાનની હાજરી, પરમાણુ શસ્ત્રો અને દેશમાં કટ્ટરપંથી શક્તિઓનું વર્ચસ્વ છે. હાલમાં પાકિસ્તાન આવી પરિસ્થિતિઓથી બચવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યું છે. એક તરફ IMF પાસેથી બેલઆઉટ પેકેજની માંગ કરવામાં આવી રહી છે તો બીજી તરફ જનતાને વીજળી અને ઈંધણના ઊંચા ભાવ ચૂકવવાની અપીલ કરવામાં આવી રહી છે.
કેવી રીતે ચીનની મદદ એ સંકટનો અંત નથી, પરંતુ એક મોટી સમસ્યાની શરૂઆત છે
જૂનમાં પાકિસ્તાનના એક મંત્રીએ તો લોકોને ઓછી ચા પીવાની અપીલ કરી હતી જેથી કરીને આયાત બિલમાં ઘટાડો કરી શકાય. જો કે તે તાત્કાલિક સંકટને ટાળવા માટે ચીનથી લોન લાવ્યો છે, પરંતુ એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આ પણ એક લાંબી સમસ્યાની શરૂઆત છે. આનું કારણ વૈશ્વિક બાબતોના નિષ્ણાતો પણ માને છે, શ્રીલંકાનું ઉદાહરણ છે, જ્યાં દેશ ચીન પાસેથી લીધેલા દેવાના બોજ હેઠળ દબાયેલો જોવા મળ્યો હતો. એક તરફ ચીને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના નામે શ્રીલંકાને ઘણી લોન આપી, તો તેનો પ્રભાવ પણ વધ્યો. આર્થિક બાબતોથી લઈને વિદેશ નીતિ સુધી શ્રીલંકા લકવાગ્રસ્ત હતું. તેનું પરિણામ લાચાર અને આર્થિક રીતે ગરીબ શ્રીલંકાના રૂપમાં દુનિયાની સામે છે.