મોંઘવારીમાંથી મુક્તિ અપાવવાનો વાયદો હતો. અર્થવ્યવસ્થાની હાલત કફોડી હતી પરંતુ ટેક્સ કાપનું વચન પડાયું હતું. સરકાર પણ પ્રજાવાદી વચનોના આધારે રચાઈ હતી. ટીકાકારો ચેતવણી આપતા રહ્યા, પરંતુ તેમની અવગણના કરીને, ટેક્સ કાપની પણ જાહેરાત કરવામાં આવી. પરંતુ સ્થિતિ વણસી ગઈ. મોંઘવારી બેકાબૂ થવા લાગી. શેરબજાર ઘટવા લાગ્યું. ચલણ નબળું પડવા લાગ્યું. અર્થતંત્ર તૂટી પડવા લાગ્યું. વચનો પૂરા કરવામાં નિષ્ફળ જતાં આખરે વડા પ્રધાને રાજીનામું આપી દીધું હતું. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ બ્રિટન અને તેના વડાપ્રધાન લિઝ ટ્રસના રાજીનામાની. વડા પ્રધાન બન્યાના દોઢ મહિનામાં તેમણે રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું. ફ્રીબીઝનું વિતરણ કરનારા રાજકારણીઓએ લિઝ ટ્રસના રાજીનામામાંથી શીખવું જોઈએ.
બોરિસ જોન્સનના રાજીનામા બાદ લિઝ ટ્રુસ બ્રિટનના વડાપ્રધાન બન્યા. ટેક્સમાં ઘટાડો, મોંઘવારી રાહત જેવા લોકપ્રિય વચનોને કારણે જ તેમણે કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટીની આંતરિક ચૂંટણી જીતી હતી. મોંઘવારી કેવી રીતે ઘટશે? અર્થતંત્ર કેવી રીતે સુધરશે તે મને ના કહો. પીએમ પદની રેસમાં તેમના હરીફ ઋષિ સુનકે ચેતવણી આપી હતી કે અર્થતંત્રની તબિયત સારી ન હોવાથી ટેક્સ કાપનું વચન ખતરનાક છે. પીએમ બન્યા બાદ ટ્રસસે સપ્ટેમ્બરમાં મિનિ બજેટમાં ટેક્સમાં કાપની જાહેરાત કરી હતી. પરંતુ અર્થતંત્ર પાટા પરથી ઉતરવા લાગ્યું. બજાર ઘટવા લાગ્યું. ડોલર સામે પાઉન્ડ નબળો પડવા લાગ્યો. સામાન્ય લોકો મોંઘવારીથી ત્રાહિમામ પોકારી ગયા છે. પાર્ટીમાં જ તેમનો વિરોધ ઉગ્ર થવા લાગ્યો. વિપક્ષ પણ હુમલાખોર બન્યો હતો. આ દરમિયાન 14 ઓક્ટોબરના રોજ, ટ્રુસે નાણામંત્રી ક્વાસી ક્વાર્ટેગને બરતરફ કર્યા. જેરેમી હંટની નવા નાણામંત્રી તરીકે નિમણૂક કરાયા પરંતુ નવા નાણામંત્રીએ જાહેરમાં પીએમ ટ્રસના ઘણા નિર્ણયોને ખોટા ગણાવ્યા જેમાં ટેક્સમાં ઘટાડો પણ સામેલ છે. આટલું જ નહીં, હંટે મિની બજેટમાં કરવેરા કાપની જાહેરાત પાછી ખેંચી લીધી. પહેલાથી જ વિરોધનો સામનો કરી રહેલા ટ્રસને આનાથી ખરાબ રીતે ફટકો પડ્યો અને અંતે તેમણે રાજીનામું આપી દીધું.
બ્રિટનની વર્તમાન કટોકટી ભારત માટે પણ એક પાઠ છે. આ સાથે ચૂંટણીમાં મુક્ત રાવડીઓનું વચન આપનારા પક્ષો અને નેતાઓ માટે પણ બોધપાઠ છે. ભારતમાં ચૂંટણી વચનો પૂરા ન થાય તો રાજીનામાની કલ્પના પણ કરી શકાતી નથી. અર્થવ્યવસ્થાના સ્વાસ્થ્યને બાયપાસ કરીને લોકપ્રિય યોજનાઓ સાથે આગળ વધવાના પરિણામો બ્રિટન પહેલા શ્રીલંકામાં જોવા મળ્યા છે. ત્યાં માત્ર વડા પ્રધાને જ રાજીનામું આપવું પડ્યું ન હતું, પરંતુ આખો દેશ કેટલાંક અઠવાડિયા સુધી અરાજકતાની આગમાં સળગી રહ્યો હતો. પરંતુ અહીંના મોટા ભાગના પક્ષો મફતના વચનોને સત્તા સુધી પહોંચવાની સીડી માને છે. તે જ મહિનામાં જ્યારે ચૂંટણી પંચે લોકપ્રિય વચનો પર કડક વલણ અપનાવ્યું, ત્યારે તમામ પક્ષો સ્તબ્ધ થઈ ગયા. તેને કહેવાય છે ‘લોકશાહીની શબપેટીમાં ખીલી’ મફત રવીઝનું ચૂંટણી વચન પણ જન્મસિદ્ધ અધિકાર હોવું જોઈએ. લોકશાહીના જીવદયા બનો. ચૂંટણી પંચે 4 ઓક્ટોબરે રાજકીય પક્ષોને પત્ર લખ્યો હતો કે માત્ર વચનોથી કામ નહીં થાય, તે કેવી રીતે પૂર્ણ થશે, તેમના માટે પૈસા ક્યાંથી આવશે તે પણ જણાવવું પડશે. પંચે કહ્યું કે માત્ર એવા ચૂંટણી વચનો જ આપવા જોઈએ જે પૂરા કરવા શક્ય હોય.
ચૂંટણીમાં રાજકીય પક્ષો દ્વારા ‘ફ્રીબીઝ’ના વચનો પર રોક લગાવવા માટે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી છે. બીજેપી નેતા અને વકીલ અશ્વિની ઉપાધ્યાયે પોતાની અરજીમાં ‘ફ્રી રેવડી કલ્ચર’ પર રોક લગાવવાની માંગ કરી છે. ચૂંટણી પહેલા મતદારોને રીઝવવા માટે મફત ભેટો આપવાનું વચન આપનારા રાજકીય પક્ષોની માન્યતા રદ કરવા માટે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી છે. અરજદાર અશ્વિની ઉપાધ્યાયે જણાવ્યું છે કે રાજકીય પક્ષો દ્વારા સરકારી ભંડોળમાંથી ચૂંટણી પહેલા મતદારોને ભેટ આપવાનું વચન મુક્ત અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણીને અસર કરે છે. આ એક પ્રકારની લાંચ છે. જેમાં કેન્દ્ર સરકાર અને ભારતના ચૂંટણી પંચને પ્રતિવાદી બનાવવામાં આવ્યા છે.