તમે આયર્ન મેન, સ્પાઈડર મેન અને પેડ મેનનું નામ તો સાંભળ્યું જ હશે. પણ શું તમે ‘રાઇસ મેન’નું નામ સાંભળ્યું છે? હા.. ‘રાઇસ મેન’, તો ચાલો આજે તમને એ ‘રાઇસ મેન’ વિશે જણાવીએ. જેમના દ્વારા શોધાયેલ ચોખા વિશ્વભરના લોકો ખાય છે. પંજાબના જલંધરમાં જન્મેલા ગુરદેવ સિંહ ખુશને દુનિયાભરના લોકો ‘રાઇસ મેન’ તરીકે ઓળખે છે. હરિયાળી ક્રાંતિના જનક નોર્મન બોરલોગ ઘઉંને ખુશ ચોખા કહે છે. ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના એક અહેવાલ મુજબ ઈતિહાસમાં કોઈ પણ ખાદ્ય પાકનું વિશ્વભરમાં એટલા વિસ્તારમાં વાવેતર થયું નથી જેટલું તેમની બ્લોકબસ્ટર આઈઆર36 અને આઈઆર64 ચોખાની જાતો છે. શરૂઆતમાં ગુરદેવ સિંહ વિચારતા હતા કે ભાત ખાનારા ઘણા લોકો નથી. તેને મોટાભાગે રોટલી ખાવાનું પસંદ છે. આનાથી તે ‘મિલ્કમેન ઓફ ઈન્ડિયા’ જેવો બની જાય છે. વર્ગીસ કુરિયન જે દૂધને નાપસંદ કરતા હતા અને તે ક્યારેય પી શકતા ન હતા.
જો કે, ગુરદેવે 1967ના જુલાઈમાં ફિલિપાઈન્સના લોસ બાઓસમાં ઈન્ટરનેશનલ રાઇસ રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (આઈઆરઆરઆઈ)ની મુલાકાત લીધી ત્યાં સુધી તેમણે વાસ્તવમાં ડાંગરના ખેતરો જોયા ન હતા. ખેડૂત કરતાર સિંહના સૌથી મોટા પુત્ર તરીકે, તેમનો જન્મ 22 ઓગસ્ટ 1935ના રોજ પંજાબના જલંધર જિલ્લાના ફિલૌર તાલુકાના રૂરકી ગામમાં થયો હતો. ખુશને યાદ છે કે તેની 15 એકર જમીનમાં માત્ર મકાઈ, ઘઉં, મગ અને કાળા ચણા ઉગાડવામાં આવ્યા હતા.
આ રીતે શરૂ થઈ કહાની
ખુશે જૂન 1955માં એગ્રીકલ્ચર કોલેજ લુધિયાણામાંથી સ્નાતક થયા. તેના સારા માર્કસને કારણે તેને વિજ્ઞાનમાં માસ્ટર્સ કરવા માટે યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા, ડેવિસ (યુસીડી)માં પ્રવેશ મળ્યો. ખુશનું પીએચડી સંશોધન રાઈ પર હતું, જે ઘઉં અને જવ સાથે ગાઢ રીતે સંબંધિત છે. ઓગસ્ટ 1966 માં, ઇન્ટરનેશનલ રાઇસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (આઈઆરઆરઆઈ), રોબર્ટ એફ. ચાંડલરે ખુશને છ વર્ષ જૂની સંસ્થામાં જોડાવાનું આમંત્રણ આપ્યું. એક વર્ષની અંદર ખુશ આઈઆરઆરઆઈમાં જોડાયા.
IR36 અને IR64 ચોખાની જાતો શોધાઈ
પાછળથી તે એક ખુશ ચોખા સંવર્ધક બન્યો કારણ કે, આઈઆરઆરઆઈ માં દરેક વ્યક્તિ ચોખા પર કામ કરે છે. અહીં ખુશ દ્વારા ઉત્પાદિત ડાંગર (ચોખા)ની જાતો ખાસ કરીને આઈઆર36 અને આઈઆર64 એ દરેકને પ્રભાવિત કર્યા. આઈઆર36 મે 1976 માં બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું અને 1980 ના દાયકા દરમિયાન વાર્ષિક 11 મિલિયન હેક્ટરમાં વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું. આટલા મોટા પાયે અગાઉ ક્યારેય કોઈ ખાદ્ય પાક, ડાંગરનું પણ વાવેતર થયું ન હતું.
આ આંકડાઓએ ‘રાઇસ મેન’ બનાવ્યા
ખુશ એક સંવર્ધક તરીકે આઈઆરઆરઆઈ માં જોડાયા હતા, ફેબ્રુઆરી 2002 માં વહીવટી હોદ્દાઓમાં ઓછો રસ દર્શાવતા નિવૃત્ત થયા હતા. તેમના નેતૃત્વ હેઠળ, 75 દેશોમાં કુલ 328 ચોખાના સંવર્ધન રેખાઓ 643 જાતો તરીકે બહાર પાડવામાં આવી હતી. આમાંના ઘણા જેમાં આઈઆર42 અને આઈઆર72નો સમાવેશ થાય છે, વ્યાપકપણે વાવવામાં આવ્યા હતા. પરિણામે, 1966 અને 2000 ની વચ્ચે વૈશ્વિક ચોખાનું ઉત્પાદન 133.5 ટકા (257 મિલિયનથી 600 મિલિયન ટન) વધ્યું. જો ડાંગરની વાવણી માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ખેતરોની વાત કરીએ તો તેમાં 20.6 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે.