આ ઉદ્યોગપતિની સક્સેસ સ્ટોરી કોઈ ફિલ્મી સ્ટોરીથી ઓછી નથી. શ્રી રામકૃષ્ણ એક્સપોર્ટ્સ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ (એસઆરકે) ના સ્થાપક અને ડિરેક્ટર ગોવિંદ લાલજીભાઈ ધોળકિયાને બિઝનેસ જગતમાં જીએલડી કહેવામાં આવે છે અને ઘરે ઘરે ગોવિંદ કાકા કહેવાય છે.
તેઓ કહે છે, ‘અમે કાળઝાળ ગરમીમાં 14 કલાક ખેતરોમાં કામ કરતા હતા. હું બહુ ભણ્યો નહોતો, માંડ સાક્ષર હતો. જ્યારે હું 1964માં 13 વર્ષની ઉંમરે પહેલીવાર સુરત આવ્યો ત્યારે શહેરના અન્ય 200-300 ડાયમંડ પોલિશર્સની જેમ હું દિવસમાં 14 કલાક પોલિશ કરતો હતો. સપનાના આ શહેરમાં મેં આ રીતે શરૂઆત કરી.
હીરાને પોલિશ કરતી વખતે એક વિચાર આવ્યો
પ્રથમ ડાયમંડ પોલિશિંગ દરમિયાન લગભગ 28 ટકા ખરબચડા પથ્થરને ચમકતા હીરામાં રૂપાંતરિત કરી શકાય છે, બાકીનો કચરો બની ગયો હશે. દ્રઢતા અને વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ સાથે કામ કરીને ધોળકિયાએ 28ને બદલે 34 ટકા પથ્થર બચાવ્યા, જેનાથી તે ઉચ્ચ મૂલ્યનો મોટો હીરો બન્યો. તે યાદ કરે છે, ‘મારા કામથી ખુશ થવાને બદલે માલિકે મને તેને નાના હીરામાં કાપવા કહ્યું.
પણ મેં એમ કરવાની ના પાડી. આ ઘટનાએ મને અહેસાસ કરાવ્યો કે જો મને પથ્થર કરતાં 6 ટકા વધુ હીરા મળી શકે તો મારે મારો પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરવો જોઈએ.’ અને આ રીતે બે ભાગીદારો સાથે 1970માં શ્રી રામકૃષ્ણ (SRK) એક્સપોર્ટ્સની યાત્રા શરૂ થઈ.
સુરતના મધ્યમાં આવેલું કતારગામ વૈશ્વિક ડાયમંડ પોલિશિંગ હબ તરીકે જાણીતું છે. કતારગામમાં આવેલ છ માળનું ‘એસઆરકે એમ્પાયર’ અને તેની બાજુમાં આવેલ નવ માળનું એસઆરકે હાઉસ એસઆરકેના મુખ્ય મથક તરીકે સેવા આપે છે. ત્રણ દાયકા પહેલા સુરતને ડાયમંડ પોલિશિંગના વૈશ્વિક નકશા પર મૂકવાનો શ્રેય SRKને જાય છે.
6 હજારથી વધુ લોકો કામ કરે છે
કંપની હાલમાં 6,000 લોકોને રોજગારી આપે છે અને સંખ્યા સતત વધી રહી છે. 2021-22માં કંપનીનું ટર્નઓવર રૂ. 16,000 કરોડ હતું. મુખ્ય ગ્રાહકોમાં તનિષ્ક અને ડી બીયર્સ જેવા કોર્પોરેટ જાયન્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે. GLD બિઝનેસ-સ્કૂલ સર્કિટમાં એક લોકપ્રિય અને પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ પણ છે, જ્યાં તેઓ તેમની અશાંત પ્રવાસ વિશે પ્રવચનો આપે છે, પરંતુ તેમની વાતો મુખ્યત્વે મૂલ્યો અને વૃદ્ધિ પર કેન્દ્રિત છે.
તેમની આત્મકથા ડાયમન્ડ્સ આર ફોરએવર, સો આર મોરલ્સમાં, ધોળકિયા કહે છે, “હીરાની સાચી ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરવો એ માત્ર એક કળા જ નહીં, પણ ખૂબ જ ચોક્કસ અને કાર્યક્ષમ વિજ્ઞાન પણ હતું. કુશળ હીરા કોતરનાર અને પોલિશર બનવા માટે જરૂરી કૌશલ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે વર્ષોની તાલીમ લેવી પડશે, પરંતુ મોટાભાગના કામદારો માટે વિજ્ઞાન એક કોયડો બની રહ્યું છે.”
દાનમાં પણ આગળ
કંપની અમેરિકા, હોંગકોંગ, થાઈલેન્ડ અને જાપાન જેવા દેશોમાં પણ હીરાની નિકાસ કરે છે. કંપની ડી બિયર્સ, આર્ક્ટિક કેનેડિયન ડાયમંડ કંપની લિમિટેડ અને રિયો ટિન્ટો સાથે રફ હીરાની સીધી ખરીદી કરે છે. તે વાર્ષિક 7,20,000 કેરેટથી વધુ રફ હીરાને પ્રોસેસ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. ગોવિંદભાઈ લાલજીભાઈ ધોળકિયા 74 વર્ષના છે અને તેમની કુલ સંપત્તિ 4800 કરોડ રૂપિયા છે.
એક ઊંડો ધાર્મિક અને સામાજિક વ્યક્તિ, ધોળકિયા જાહેર કાર્યક્રમોમાં હાજરી આપવા સિવાય તેમના પરિવાર સાથે ઘણો સમય વિતાવે છે જ્યાં તેઓ સફળતા માટે નૈતિકતા અને મૂલ્યોના મહત્વ વિશે વાત કરે છે. કંપનીના નફાના નોંધપાત્ર હિસ્સાનો ઉપયોગ તબીબી શિબિરો, શાળાઓ અને કોલેજો અને સખાવતી કાર્યો માટે કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત કંપની શ્રમિકોના કલ્યાણ અને ચેરિટીના અન્ય કામો પણ કરે છે. ધોળકિયા કાં તો તેના નફાને વ્યવસાયના વિસ્તરણમાં રોકે છે અથવા તેને વિવિધ પરોપકારી પ્રવૃત્તિઓમાં ખર્ચ કરે છે.