યુરોપમાં એક યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે જે સાત મહિનાથી વધુ સમયથી ચાલી રહ્યું છે. આ યુદ્ધમાં ક્યારેક રશિયાનો હાથ છે તો ક્યારેક યુક્રેનનો. આ લડાઈએ આખી દુનિયાને અસર કરી છે. આજે વિશ્વ પરમાણુ યુદ્ધના ભયમાં છે. જો કે અમારી પાસે આ ધમકીને સમર્થન આપવા માટે કોઈ નક્કર પુરાવા નથી, પરંતુ વિવિધ મંચો તરફથી આવી રહેલી ધમકીઓ તેની પુષ્ટિ કરે છે. 1962માં પરમાણુ યુદ્ધનો આવો જ ખતરો ઉભો થયો હતો, જેના કારણે અમેરિકા જેવી મહાસત્તાનો શ્વાસ પણ અટવાઈ ગયો હતો. શુક્રવારે, બિડેને એ પણ સ્વીકાર્યું કે પરમાણુ વિનાશનો વર્તમાન ખતરો 1962 પછી સૌથી વધુ છે. છેવટે, 1962માં એવું શું બન્યું હતું, જેને યાદ કરીને આજે પણ અમેરિકા ધ્રૂજી જાય છે?
આજથી 60 વર્ષ પહેલા વિશ્વ પરમાણુ યુદ્ધની અણી પર પહોંચી ગયું હતું અને આ સંકટને ‘ક્યુબાન મિસાઈલ ક્રાઈસીસ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેનો બિડેને તાજેતરમાં જ તેમના ભાષણમાં ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી 1962 માં શરૂ થઈ હતી. ઑક્ટોબર 14 ના રોજ, જ્યારે એક અમેરિકન રિકોનિસન્સ એરક્રાફ્ટે જોયું કે સોવિયેત સંઘે ક્યુબામાં માત્ર થોડા કિલોમીટર દૂર પરમાણુ મિસાઇલો તૈનાત કરી છે, ત્યારે તેને જોખમની ગંભીરતાનો અહેસાસ થયો. જે બાદ તત્કાલિન અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિએ સોવિયત સંઘને વાતચીત માટે પ્રસ્તાવ મોકલવો પડ્યો હતો.
રશિયાએ અમેરિકા સામે બદલો લીધો
ક્યુબા, એક નાનો ટાપુ સામ્યવાદી દેશ કે જેનો યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સાથે લાંબા સમયથી ઝઘડો છે. ક્યુબા અમેરિકાનો પડોશી દેશ છે. સોવિયેત સંઘે આ ભૌગોલિક નિકટતા અને વૈચારિક અંતરનો ઉપયોગ તેના ફાયદા માટે કર્યો. વર્ષ 1962માં શીતયુદ્ધ ચરમસીમાએ હતું. રશિયાએ અમેરિકાના નાક નીચે ક્યુબામાં તેના પરમાણુ શસ્ત્રો ગોઠવવાનું શરૂ કર્યું. પરંતુ આ રશિયાની એકપક્ષીય અથવા ઉશ્કેરણીજનક કાર્યવાહી નહોતી. અમેરિકાએ 1958માં બ્રિટનમાં અને 1961માં તુર્કી અને ઈટાલીમાં 100થી વધુ પરમાણુ મિસાઈલો તૈનાત કરી હતી.
મિસાઈલોનો સ્ટોક જોઈને હોશ ઉડી ગયા
રશિયાએ ક્યુબામાં પોતાની મિસાઈલોને અમેરિકા તરફ ફેરવીને તેનો બદલો લીધો. જ્યાં આ મિસાઇલો મુકવામાં આવી હતી ત્યાંથી અમેરિકાનો ફ્લોરિડા કિનારો માત્ર 150 કિમી દૂર હતો. શીત યુદ્ધમાં ક્યુબન મિસાઈલ કટોકટી એ ખૂબ જ તંગ ઘટના હતી જ્યારે કોઈપણ સમયે વિનાશક વિનાશનું બટન દબાવી શકાય, પરંતુ આ વિનાશ ટળી ગયો. 14 ઓક્ટોબરે યુએસના એક જાસૂસી વિમાને ક્યુબાની 928 તસવીરો લીધી હતી, જેમાં ક્યુબામાં રશિયન મિસાઈલોનો ભંડાર જોઈને અમેરિકા સ્તબ્ધ થઈ ગયું હતું.
અંતે વિનાશ ટળી ગયો
તત્કાલીન યુએસ પ્રમુખ જ્હોન એફ. કેનેડીએ ઝડપથી ક્યુબાની નૌકાદળની નાકાબંધી શરૂ કરી. તેનો હેતુ માત્ર ક્યુબા સુધી પહોંચતી રશિયન મિસાઇલોના માર્ગને રોકવાનો અને સોવિયત સંઘને વાટાઘાટોના ટેબલ પર લાવવાનો હતો. કેનેડીએ સોવિયત યુનિયનને સંદેશો મોકલ્યા પછી 28 ઓક્ટોબરે સંકટ ટળી ગયું. શીત યુદ્ધ દરમિયાન, સોવિયત સંઘના સર્વોચ્ચ નેતા નિકિતા ખ્રુશ્ચેવ ક્યુબામાંથી મિસાઇલો દૂર કરવા સંમત થયા હતા. તેણે અમેરિકા સમક્ષ બે શરતો મૂકી, પહેલી- તે ક્યુબા પર હુમલો નહીં કરે અને બીજી- અમેરિકા તુર્કીમાં તૈનાત તેની મિસાઈલો પાછી ખેંચી લેશે.