કોરોના વાયરસથી સંક્રમિત દર્દીની સ્થિતિ ખૂબ ગંભીર બની જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, તેઓને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવા પડે છે, તેમની ગંભીર સ્થિતિને કારણે, ઓક્સિજન આપવું પડે છે. ઓક્સિજન વિશે દરેક લોકોએ સાંભળ્યું હશે, પરંતુ મેડિકલ ઓક્સિજન શું છે તે ખૂબ જ ઓછા લોકોને ખબર હશે. છેવટે, જ્યારે દર્દીઓ પહેલાથી ઓક્સિજન લઈ રહ્યા હોય ત્યારે તેને શા માટે જરૂર પડે છે. અમે તમને જણાવીએ છીએ કે મેડિકલ ઓક્સિજન કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે, અને તેનો ઉપયોગ છેલ્લા ક્ષણે દર્દીના જીવનને બચાવવા માટે કેવી રીતે થાય છે.
શું હોય છે અને કેવી રીતે બને છે મેડિકલ ઓક્સિજન (Medical Oxygen)
માહિતી અનુસાર, હવા અને પાણી બંનેમાં ઓક્સિજન હોય છે. હવામાં 21 ટકા ઓક્સિજન અને 78 ટકા નાઇટ્રોજન હોય છે. આ સિવાય એક ટકા અન્ય વાયુઓ ધરાવે છે. તેમાં હાઇડ્રોજન, નિયોન અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ પણ હોય છે.
પાણીમાં ઓક્સિજન પણ હોય છે. પાણીમાં ઓગળેલા ઓક્સિજનનું પ્રમાણ વિવિધ સ્થળોએ અલગ હોઈ શકે છે. 10 લાખ મૉલિક્યૂલ ઓમાંથી, ઓક્સિજનના 10 મૉલિક્યૂલ હોય છે. આથી જ માણસો પાણીમાં શ્વાસ લેવાનું મુશ્કેલ બને છે, પરંતુ માછલીઓ માટે સરળ છે.
પ્લાન્ટમાં કરી દે છે ઓક્સિજન અલગ
ઓક્સિજન પ્લાન્ટમાં, હવામાંથી ઓક્સિજનને અલગ કરી દેવામાં આવે છે. આ માટે, હવાને અલગ કરવાની તકનીકનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. એટલે કે, હવાને સંકુચિત કરવામાં આવે છે અને પછી ફિલ્ટર કરવામાં આવે છે જેથી અશુદ્ધિઓ તેમાંથી બહાર નીકળી જાય. હવે આ ફિલ્ટર કરેલી હવા ઠંડુ કરવામાં આવે છે.
આ પછી આ હવાને ડિસ્ટલ કરવામાં આવે છે જેથી બાકીની વાયુઓથી ઓક્સિજનને અલગ કરી શકાય. આ પ્રક્રિયામાં ઓક્સિજન પ્રવાહી બને છે અને તે આ સ્થિતિમાં જ તે એકત્રિત થાય છે. આજકાલ એક પોર્ટેબલ મશીન આવે છે, જેને દર્દી પાસે રાખવામાં આવે છે. આ મશીન ઓક્સિજનને હવાથી અલગ કરીને દર્દી સુધી પહોંચાડે છે.
કેપ્સ્યુલ ટેન્કર થી પહોંચે છે હોસ્પિટલ
મેડિકલ ઓક્સિજન મોટા કેપ્સ્યુલ્ડ ટેન્કરમાં ભરાય છે અને તેને હોસ્પિટલમાં પહોંચાડવામાં આવે છે. હોસ્પિટલમાં, તે દર્દીઓ સુધી પહોંચતા પાઈપોથી જોડી દેવામાં આવે છે, પરંતુ દરેક હોસ્પિટલમાં આ સુવિધા નથી. આ કારણોસર, આવા સિલિન્ડર હોસ્પિટલો માટે બનાવવામાં આવે છે. આ સિલિન્ડર ઓક્સિજનથી ભરેલા છે અને સીધા દર્દીના બેડ સુધી પહોંચાડવામાં આવે છે.
દેશમાં મેડિકલ ઓક્સિજનની સ્થિતિ
દેશમાં તબીબી ઓક્સિજનના માત્ર 10-12 મોટા ઉત્પાદકો છે અને તેઓ 500 થી વધુ નાના ગેસ પ્લાન્ટમાં તેને બનાવવામાં આવે છે. મળતી માહિતી મુજબ ગુજરાતનું આઈનોક્સ એર પ્રોડક્ટ્સ ભારતમાં મેડિકલ ઓક્સિજનનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે. આ દિવસોમાં, જ્યારે દેશમાં મેડિકલ ઓક્સિજનની અછત પડી છે, ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે પણ આઇએનએક્સને સતત તેનું નિર્માણ કરવા સૂચના આપી છે, જેથી તેની કોઈ અછત ન આવે.
આ પછી દિલ્હી સ્થિત ગોયલ એમ.જી. ગેસેસ, કોલકાતાનો લિન્ડે ઈન્ડિયા અને ચેન્નાઇમાં નેશનલ ઓક્સિજન લિમિટેડ છે. હવે કોરોનાના વધતા જતા કેસોને કારણે ઓક્સિજનની માંગ ઝડપથી વધી રહી છે. ઘણા રાજ્યોમાં ઓક્સિજનના અભાવના અહેવાલો વચ્ચે કેન્દ્ર સરકારે આ ઉદ્યોગ સાથે તેની સપ્લાય માટે વાત કરી છે.
આવશ્યક દવાઓમાં શામેલ
આ એક આવશ્યક દવા છે, આ કારણે તેને વર્ષ 2015 માં બહાર પાડવામાં આવતી આવશ્યક દવાઓની સૂચિમાં શામેલ કરવામાં આવી છે. તેને પ્રાથમિક આરોગ્ય, ગૌણ અને તૃતીય – સ્વાસ્થ્ય સંભાળના ત્રણ સ્તરો માટે તે આવશ્યક જાહેર કરાયું છે. આ WHO ની આવશ્યક દવાઓની સૂચિમાં પણ શામેલ છે. ઉત્પાદનના સ્તરે મેડિકલ ઓક્સિજનનો અર્થ 98% સુધી શુદ્ધ ઓક્સિજન છે, જેમાં કોઈ ભેજ, ધૂળ અથવા અન્ય વાયુઓ જેવી અશુદ્ધિઓ ના હોય.