વર્ષ 2020માં દેશમાં જુદા-જુદા પ્રકારના કેન્સરના 13.92 લાખ દર્દીઓમાંથી 69.66 હજાર ગુજરાતમાંથી છે. અમદાવાદ સિટી કેન્સર રજિસ્ટ્રીના રિપોર્ટ અનુસાર, દર એક લાખની વસ્તીમાંથી 98 પુરૂષો અને 77 મહિલાઓ કેન્સરથી પીડિત હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. આ વર્ષે વિશ્વ કેન્સર દિવસની થીમ ક્લોઝ ધ કેર ગેપ છે: સાવધાની વધારવી, કેન્સર ઘટાડવું. ડોક્ટર્સનું કહેવું છે કે કેન્સરના પહેલા સ્ટેજમાં જો સંપૂર્ણ સારવાર લેવામાં આવે તો કેન્સર મટી શકે છે. બીજા અને ત્રીજા તબક્કામાં યોગ્ય સારવારથી કેન્સરને કાબૂમાં કરી શકાય છે.
ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR) ના નેશનલ સેન્ટર ફોર ડિસીઝ ઇન્ફોર્મેટિક્સ એન્ડ રિસર્ચ (NCDIR) ના 2021 ના અહેવાલ મુજબ, વર્ષ 2020 માં દેશમાં કેન્સરના કુલ 13.92 લાખ કેસ નોંધાયા હતા. તેમાંથી સૌથી વધુ 3.77 લાખ મોઢાના કેન્સરના છે. આમાંના મોટાભાગના તમાકુના સેવનને કારણે થયા છે. આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતમાં દર આઠ મિનિટે એક મહિલાના મૃત્યુનું કારણ સર્વાઇકલ કેન્સર છે. જ્યારે સ્તન કેન્સર દર 13 મિનિટે એક મહિલાના મૃત્યુનું કારણ બન્યું છે.
ભારતમાં આ કુલ કેસોમાંથી ગુજરાતમાં 69.66 હજાર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે વર્ષ 2025 સુધીમાં ગુજરાતમાં કેન્સરના 79.21 હજારથી વધુ નવા કેસ નોંધાઈ શકે છે. અમદાવાદ અર્બન કેન્સર રજિસ્ટ્રીના રિપોર્ટ મુજબ દર એક લાખની વસ્તીમાંથી 98 પુરૂષો અને 77 મહિલાઓને કેન્સર હોવાનું નિદાન થયું છે.
કેન્સરના તબક્કા શું છે
કેન્સરના વિવિધ તબક્કા કેન્સરગ્રસ્ત ગાંઠના કદ, લસિકા ગાંઠો સુધી તેનો ફેલાવો અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં તેનો ફેલાવો દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. નિષ્ણાતોના મતે, કેન્સરના પ્રથમ તબક્કામાં, ગઠ્ઠાની કદ માત્ર બેથી પાંચ સેન્ટિમીટર હોય છે. તેનો ફેલાવો શરીરના અન્ય કોઈ ભાગમાં જોવા મળતો નથી. બીજા તબક્કામાં, ગઠ્ઠાનું કદ બે થી પાંચ સેન્ટિમીટરની વચ્ચે હોય છે, પરંતુ તે લસિકા ગાંઠોમાં ફેલાય છે. ત્રીજા તબક્કામાં, ગઠ્ઠાનું કદ પાંચ સેન્ટિમીટરથી વધુ હોય છે અને તેની અસર ઘણા લસિકા ગાંઠો સુધી પહોંચે છે. ચોથા તબક્કામાં કેન્સરનું કદ ઘણું મોટું હોય છે અને તેનો ફેલાવો શરીરના અન્ય ભાગો અને મોટા ભાગ સુધી પણ પહોંચે છે. ડૉક્ટરો કહે છે કે એવું નથી કે કેન્સરનો કોઈ ઈલાજ નથી. કેન્સર પ્રથમ સ્ટેજમાં જોવા મળે તો તેને નાબૂદ કરી શકાય છે અને બીજા અને ત્રીજા સ્ટેજમાં તેને નિયંત્રિત કરી શકાય છે.
અમદાવાદની કેન્સર હોસ્પિટલમાં 20 હજાર નવા કેસ, 50 ટકા મોં, સ્તન અને ગર્ભાશયના
એશિયાની સૌથી મોટી સિવિલ હોસ્પિટલ કેમ્પસમાં આવેલી ગુજરાત કેન્સર એન્ડ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (GCRI)માં એક વર્ષમાં જ 20,000 નવા કેન્સરના કેસ નોંધાયા છે. આમાંથી લગભગ 29 ટકા દર્દીઓ અન્ય રાજ્યોના છે. અહીં સારવાર માટે આવતા દર્દીઓમાં સૌથી વધુ 12 ટકા રાજસ્થાનના છે. આ સિવાય મધ્યપ્રદેશમાંથી 11 ટકા અને મહારાષ્ટ્રમાંથી 1 ટકાથી વધુ દર્દીઓ કેન્સરની સારવાર માટે આવે છે. કેન્સરની સારવાર માટે આ હોસ્પિટલમાં આવતા લગભગ 50 ટકા લોકો મોઢા, સ્તન અને ગર્ભાશયના કેન્સરથી પીડિત છે. આ હોસ્પિટલમાં શ્રેષ્ઠ સારવાર માટે રાજ્ય સરકાર દ્વારા પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે.
કેન્સરના દર્દીઓ પર વિવિધ પાસાઓ પર વિશેષ સર્વે
15 થી 49 વર્ષની વયજૂથના કેન્સરથી પીડિત કેટલાક લોકો પર કરવામાં આવેલા વિશેષ સર્વેના રિપોર્ટમાં વિવિધ હકીકતો સામે આવી છે. આ રિપોર્ટ અનુસાર, 5.8 ટકા દર્દીઓ પુરુષો હતા અને 0.6 ટકા મહિલાઓ દારૂનું સેવન કરતી હતી. આ સિવાય અઠવાડિયામાં માત્ર એક જ વાર લીલા શાકભાજીનું સેવન કરનારા 89.5 ટકા પુરુષો 89.8 ટકા સ્ત્રીઓ છે. આ સિવાય અઠવાડિયામાં માત્ર એક જ વાર ફળોનું સેવન કરનારા લોકોની સંખ્યા 44.6% પુરુષો અને 53.3% મહિલાઓ છે. આ દર્દીઓમાં 38 ટકા મહિલાઓ ચુલાના ધુમાડા વચ્ચે રસોઇ કરે છે, 19.9 ટકા પુરુષો જેઓ મેદસ્વી છે અને 22.6 ટકા મહિલાઓ પણ સામેલ છે. હાઈપરટેન્શનથી પીડિત મહિલાઓની સંખ્યા 20.6 અને પુરુષોની સંખ્યા 20.3% હતી. આ સિવાય 16.3% પુરૂષો અને 15.8% મહિલાઓ ડાયાબિટીસથી પીડિત છે.