હિમાચલ પ્રદેશના ગયૂ ગામમાં એક 550 વર્ષ જૂની મમી છે. આ ગામ સ્પીતિ ઘાટીના ઠંડા રણમાં સમુદ્ર સપાટીથી લગભગ 10,499 ફૂટની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. ભારત-ચીન સરહદ પાસે આવેલું આ ગામ તેની કુદરતી સુંદરતા માટે જાણીતું છે, પરંતુ આ ગામમાં 550 વર્ષ જૂની મમીને જોવા માટે દુનિયાભરના લોકો આવે છે.
લાહૌલ-સ્પીતિ ઘાટીના ઐતિહાસિક તાબો મઠ (Tabo Monastery) થી આશરે 50 કિમી દૂર, ભારત-ચીન સરહદ પર સ્થિત, ગયૂ ગામ એક વર્ષમાં 6-8 મહિના સુધી બરફથી ઢંકાયેલ હોવાને કારણે વિશ્વથી વિખુટા રહે છે. પરંતુ આ મમીને જોવા માટે દેશ -વિદેશના પ્રવાસીઓ અહીં પહોંચે છે. અહીંના લોકો આ મમી માટે ખૂબ જ આદર ધરાવે છે.
લગભગ 550 વર્ષ જૂની આ ‘મમી’ને ભગવાન સમજીને લોકો પૂજે છે. લોકો તેને જીવંત ભગવાન માને છે. ભારત-તિબેટીયન સરહદ પર આવેલા હિમાચલના લાહૌલ-સ્પીતિના ગયૂ ગામમાં મળેલી આ ‘મમી’ નું રહસ્ય આજે પણ અકબંધ છે. તેથી જ દર વર્ષે હજારો લોકો તેને જોવા માટે વિદેશથી અહીં પહોંચે છે. એવું કહેવાય છે કે અહીં મળેલી આ મમી જે તિબેટથી ગયૂ ગામમાં આવીને તપસ્યાલામા સાંગલા તેનઝિંગની છે.
કહેવાય છે કે લામાએ ધ્યાનમાં લીન થઈને પોતાનો જીવ આપી દીધો હતો. તેનઝિંગ બેઠકની સ્થિતિમાં હતા. તે સમયે તે માત્ર 45 વર્ષનો હતો. આ વિશ્વની એકમાત્ર મમી છે જે બેઠકની સ્થિતિમાં છે. આ મમીની વૈજ્ઞાનિક તપાસમાં તેની ઉંમર 550 વર્ષ હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. મમી બનાવવામાં, મૃત શરીર પર એક ખાસ પ્રકારનો લેપ લગાવવામાં આવે છે, પરંતુ આ મમી પર કોઈ પ્રકારનો લેપ લગાવવામાં આવ્યો નથી, છતાં આટલા વર્ષો સુધી આ મમી કેવી રીતે સુરક્ષિત છે? આ રહસ્ય હજુ બાકી છે.
સૌથી ચોંકાવનારી વાત એ છે કે લોકો કહે છે કે આ મમીના વાળ અને નખ આજે પણ વધી રહ્યા છે. આ જાણીને, તમે કદાચ નહીં માનો, પરંતુ સ્થાનિક લોકો આ વાતને એકદમ સાચી કહે છે. સત્તાવાર નિવેદન અનુસાર, મમી ભારત-તિબેટીયન બોર્ડર પોલીસ (ITBP) દ્વારા રોડ નિર્માણ કાર્ય દરમિયાન મળી હતી.
1975 ના ભૂકંપમાં આ મમી જમીનમાં દટાયેલી હતી. 1995 માં, આ મમી રોડ બનાવતી વખતે ફરી ITBP ના જવાનોના ખોદકામમાં મળી આવી હતી. કહેવાય છે કે ખોદકામ સમયે આ મમીના માથા પર કુહાડી વાગવાને કારણે લોહી નીકળ્યું હતું, જે સામાન્ય રીતે શક્ય નથી.
મમી પર આ તાજું નિશાન આજે પણ જોઈ શકાય છે. 2009 સુધી આ મમીને ITBP કેમ્પસમાં રાખવામાં આવી હતી. દર્શકોની ભીડ જોઈ, બાદમાં આ મમી તેમના ગામમાં સ્થાપિત કરવામાં આવી. તમે શિમલા અને મનાલી બંનેથી જઈને ગયૂ ગામ પહોંચી શકો છો.
પેન્સિલવેનિયા યુનિવર્સિટીના સંશોધક વિક્ટર મારના જણાવ્યા મુજબ, ગયૂમાં મળી આવેલી મમી લગભગ 550 વર્ષ જૂની છે. સેંકડો વર્ષો પહેલા બૌદ્ધ સાધુઓ વેપારના સંબંધમાં ભારત અને તિબેટ વચ્ચે આવવાના હતા. તે સમયે એક બૌદ્ધ સાધુ સાંગલા તેનઝિંગ અહીં ધ્યાન મુદ્રામાં બેઠા હતા અને ફરી ઉઠ્યા ન હતા. તે સમયે તેમના મૃતદેહને સ્તૂપમાં રાખવામાં આવ્યો હતો.